Obezite

Obezite, genellikle fazla vücut kütlesi ile karakterize edilen bir durumdur. Yetişkinler için, vücut kitle indeksi (VKİ) 30 veya üzeri olanlar obezite kategorisine dahil edilirler. VKİ’si 40 veya daha yüksek olanlar ise ciddi obezite olarak kabul edilir. Çocukluk çağı obezitesi ise büyüme tablolarına göre belirlenir.

Obezitenin ortaya çıkmasında sıklıkla kalıtsal, fizyolojik ve çevresel faktörlerin yanı sıra yanlış beslenme alışkanlıkları, fiziksel aktivite eksikliği ve egzersiz seçimleri etkili olabilir. Vücuttaki yağ miktarı başlı başına bir hastalık olmasa da, aşırı yağ birikimi vücudun işleyişini değiştirebilir. Bu değişiklikler ilerleyici nitelikte olup zamanla kötüleşebilir ve olumsuz sağlık etkilerine yol açabilir.

Dünya Sağlık Örgütü’nün de üzerinde ısrarla durduğu obeziteden kurtulmak mümkündür. Sağlıklı bir yeme içme alışkanlığı ve “hareketli” bir yaşam tarzı ile hastalıktan kurtulabilir. Obezite nedir, neden oluşur, hangi riskleri vardır ve nasıl kurtulursunuz? Tüm bu soruların cevabını içeriğimizde bulabilirsiniz.

Obezite Nedir?

Obezite, vücutta aşırı miktarda yağ birikmesi sonucu ortaya çıkan bir sağlık sorunudur. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), obeziteyi vücut kitle indeksi (VKİ) ile tanımlar. VKİ, bir kişinin kilosunun, boyunun karesine bölünmesiyle elde edilir. 30’un üzerinde olan VKİ değerleri aşırı kilolu olmayı işaret eder. Son yıllarda şişmanlık dünya genelinde hızla artmaktadır. Özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde obezite prevalansı yüksektir. Fazla kilolar, sağlık sorunlarını tetikleyebilir ve ciddi hastalıklara zemin hazırlayabilir.

Obezite her iki cinsiyette de görülebilir ancak istatistiksel olarak kadınlarda daha yaygın olduğu görülmektedir. Bu durum, genellikle hormonal farklılıklar, yaşam tarzı tercihleri ve genetik faktörlerle ilişkilendirilir. Bununla birlikte, erkeklerde de aşırı kilolu olmak yaygın bir sağlık sorunudur ve ciddi sağlık risklerine yol açabilir.

Obezlik, yaşamın çeşitli dönemlerinde ortaya çıkabilir ancak genellikle yetişkinlik döneminde daha yoğundur. Çocukluk ve ergenlik dönemlerinde de obezite artmaktadır, bu da genç yaşlarda sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olabilir. Yaşla birlikte, metabolizma hızının azalması ve yaşam tarzı alışkanlıklarının değişmesi de fazla kilolu olma riskini artırabilir. Bu nedenle, obezliğin önlenmesi ve tedavisi için yaşam boyu sağlıklı alışkanlıkların benimsenmesi önemlidir.

Obezite Belirtileri Nelerdir?

Obezite belirtileri arasında en belirgin olanı yağ oranı ve kilo artışıdır. Bu nedenle ortaya çıkabilecek belirtiler genellikle bu kilo artışından kaynaklanır ve bunlar arasında şunlar yer alabilir:

• Uykuda zorluk. Uyku apnesi, gündüz sürekli uykulu hissetme.
• Sırt ve/veya eklem ağrıları
• Aşırı terleme
• Sıcaklığa karşı tahammülsüzlük
• Cilt kıvrımlarında enfeksiyonlar
• Yorgunluk
• Depresyon
• Nefes darlığı hissi (dispne)
• Vücut Kitle İndeksi (BMI) 30 kg/m2’den büyük.
• Bel çevresinin erkeklerde 94 cm, kadınlarda 88 cm’den büyük olması.
• Yüksek tansiyon düzeyi > 140/90 mmHg.

Çoğu insan için vücut kitle indeksi bir bilgi vermektedir. Fakat VKİ doğrudan vücut yağını ölçmez. Bazı insanlar; özellikle kaslı sporcular, aşırı vücut yağına sahip olmasalar bile obezite kategorisinde bir VKİ’ye sahip olabilirler. Bunun için bir uzman tarafından testlerin yapılması daha sağlıklı olur.

Doktora Ne Zaman Gidilmeli?

Yukarıdaki belirtilere ya da farklı etkenlerden dolayı şüphelendiğiniz andan itibaren bir uzmana başvurmanız gerekir. Fazla kilolara müdahale için ne kadar hızlı olursanız hastalıktan o kadar çabuk kurtulabilirsiniz.

Obezite Nedenleri Nelerdir?

Vücut ağırlığının belirlenmesinde genetik, davranışsal, metabolik ve hormonal faktörler rol oynar; ancak şişmanlık, günlük aktiviteler ve egzersizle harcadığınızdan daha fazla kalori almanız durumunda ortaya çıkar. Vücut, fazla kalorileri genellikle yağ olarak depolar.

Günümüzde çoğu insanın yemeği genellikle fast food ve yüksek kalorili içeceklerle doludur. Düzensiz ve sağlıksız beslenme fazla kiloların en büyük nedenleri arasındadır. Bunun yanında hareketsiz olma ve teknoloji ile çok içli dışlı olmak da obezliği tetiklemektedir. Günümüzde, uzaktan kumandalı cihazlar, yürüyen merdivenler, çevrimiçi alışveriş ve hayatı kolaylaştıran mobil banka ve restoranlar daha az kalori harcamamıza yol açar.

Tüm bunların yanında genetik nedenler, yanlış yaşam tercihleri, bazı tıbbi ilaçlar, stres, ekonomik sıkıntılar, depresyon gibi nedenler de obeziteyi tetiklemektedir. İşte detaylar:

1.      Genetik Nedenler

Ebeveynlerinizden gelen genler, vücut yağınızın miktarını ve dağılımını etkiler. Ayrıca, genetik yapı, besinleri enerjiye dönüştürme sürecinizi, iştah düzeninizi ve egzersiz sırasında kalori yakma şeklinizi etkiler. Obezlik sıklıkla aileler arasında görülür. Bunun en büyük nedeni ise benzer yeme içme alışkanlıkları ve aktivitelerdir

2.      Yaşam Tarzı Tercihleri

• Sağlıksız beslenme: Kalorisi yüksek, meyve ve sebzelerden yoksun, fast food ağırlıklı ve içerisinde bolca yüksek kalorili içecekler ile büyük porsiyonlar bulunan bir beslenme tarzı, kilo alımını artırabilir.
• Sıvı kaloriler: İnsanlar, özellikle alkol gibi içecekleri günün her vaktinde ve düzensiz bir şekilde tüketebilmektedirler. Şekerli gazlı içecekler gibi diğer yüksek kalorili içecekler de kilo alımına neden olabilir.
• Hareketsizlik: Eğer hareketsiz bir yaşam tarzınız varsa, günlük aktivitelerle yaktığınızdan daha fazla kalori alabilirsiniz. Bilgisayar, tablet ve telefon ekranlarına bakmak da hareketsizlik anlamına gelir.

3.      Bazı Hastalıklar ve İlaçlar

Bazı kişilerde fazla kilolu olma; hipotiroidizm, Cushing sendromu, Prader-Willi sendromu gibi tıbbi nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bunun yanı sıra artrit gibi tıbbi sorunlar da aktivitenin azalmasına neden olabilir ve bu da kilo alımına yol açabilir. Ayrıca, bazı ilaçlar, diyet veya aktiviteyle telafi edilmediği takdirde kilo alımına neden olabilir. Bu ilaçlar arasında steroidler, belirli antidepresanlar, antiepileptik ilaçlar, diyabet ilaçları, antipsikotikler yer alır.

4.      Sosyal ve Ekonomik Sorunlar

Sosyal ve ekonomik faktörler obezite ile ilişkilidir. Yürümek veya egzersiz yapmak için güvenli ve geniş alanlara sahip değilseniz obeziteden kaçınmak zordur. Sağlıklı yeme alışkanlığına sahip olmak, sürekli olarak sebze tüketmek önler. Fakat ekonomik sıkıntı içerisinde bulunan bireyler bu gibi şeylere ulaşmada zorluk çekebilirler. Bu da beraberinde düzensiz bir yeme içme alışkanlığını getirir. Ayrıca, zamanınızı geçirdiğiniz insanlar kilonuzu etkileyebilir. Obez akrabalarınız veya arkadaşlarınız varsa obez olma olasılığınız daha yüksektir.

5.      Yaş

Obezite her yaşta oluşabilir, hatta küçük çocuklarda bile. Ancak yaşlandıkça, hormonal değişiklikler ve daha az hareketli bir yaşam tarzı obezite riskinizi artırır. Vücudunuzdaki kas miktarı da yaşla birlikte azalma eğilimindedir. Daha düşük kas kütlesi genellikle metabolizmanın azalmasına neden olur. Bu değişiklikler ayrıca kalori ihtiyacını azaltır ve fazla kiloları korumayı zorlaştırabilir.

6.      Diğer faktörler

• Hamilelik: Gebelik sırasında kilo alımı yaygındır. Bazı kadınlar bu kiloyu doğumdan sonra vermekte zorlanabilir. Bu kilo alımı, kadınlarda obezite gelişimine katkıda bulunabilir.
• Sigara bırakma: Sigarayı bırakmak genellikle kilo alımı ile ilişkilendirilir. Bu genellikle insanların sigara içmeyi bırakma yolları olarak yiyecek kullanmasından kaynaklanır. Ancak genel olarak, sigarayı bırakmak hala sağlığınıza sigara içmeye devam etmekten daha büyük bir faydadır. Bir uzmana başvurmanız halinde sigara içmeyi bıraktıktan sonra kilo alımını önlemenize yardımcı olabilecek tavsiyeler alabilirsiniz.
• Uykusuzluk: Yeterli uyumamanız iştahı artıran hormonlarda değişikliklere neden olabilir.
• Stres: Ruhsal durumu etkileyen birçok dış faktör obeziteye katkıda bulunabilir. İnsanlar sık sık stresli durumlar sırasında daha yüksek kalorili yiyecekler ararlar.
• Mikrobiyom: Bağırsak bakterilerinizin yapısı, yediğiniz şeye bağlı olarak değişir ve kilo alımına veya kilo verme zorluğuna katkıda bulunabilir.

Bu risk faktörlerinden bir veya daha fazlasına sahip olmanız, sizin obezite geliştireceğiniz anlamına gelmez. Doğru ve sağlıklı beslenme, fiziksel aktivite ve egzersiz yoluyla çoğu risk faktörünü dengeleyebilirsiniz.

Obezite Zararları Nelerdir?

Obeziteye sahip olan insanlarda, ciddi sağlık sorunları ortaya çıkmaktadır. Bunlar:

• Kalp hastalığı ve inmeler: Obezite, yüksek tansiyon ve sağlıksız kolesterol seviyeleri olma olasılığını artırır, bu da kalp hastalığı ve inmeler için risk faktörleridir.
• Tip 2 diyabet: Obezite, vücudunun kan şekeri seviyelerini kontrol etmek için insülini kullanma şeklini etkileyebilir. Bu, insülin direnci ve diyabet riskini artırır.
• Bazı kanser türleri: Obezite, rahim, serviks, endometriyum, yumurtalık, meme, kolon, rektum, yemek borusu, karaciğer, safra kesesi, pankreas, böbrek ve prostat kanseri riskini artırabilir.
• Sindirim problemleri: Obezite, mide ekşimesi, mide fıtığı, safra kesesi hastalığı ve karaciğer sorunları geliştirme olasılığını artırır.
• Osteoartrit: Obezite, kilo taşıyan eklemlere yerleştirilen stresi artırır. Ayrıca, şişlik, ağrı ve vücutta sıcaklık hissi içeren iltihabı teşvik eder. Bu faktörler osteoartrit gibi komplikasyonlara neden olabilir.
• Yağlı karaciğer hastalığı: Obezite, karaciğerde aşırı yağ birikmesi nedeniyle yağlı karaciğer hastalığı riskini artırır. Bazı durumlarda, bu ciddi karaciğer hasarı olan karaciğer sirozu olarak bilinen ciddi bir karaciğer hasarına yol açabilir.

Fazla kilolar genel yaşam kalitesini azaltabilir. Eskiden zevk aldığınız fiziksel aktiviteleri yapamayabilirsiniz. Kamu yerlerinden kaçınabilirsiniz. Obeziteye sahip insanlar hatta ayrımcılıkla karşılaşabilirler. Yaşam kalitenizi etkileyebilecek diğer kilo ile ilgili sorunlar şunları içerebilir:

• Depresyon
• Engellilik
• Utanç ve suçluluk
• Sosyal izolasyon
• Genel bir başarısızlık

Obezite Nasıl Tedavi Edilir?

Aşırı kilolar için erken müdahale son derece önemlidir. Aşırı kilo almadan önce doktora başvurulması halinde bu durumu tetikleyen unsurların önüne geçilebilir. Bunun yanında sağlıklı beslenme, sürekli egzersiz yapma ve eski alışkanlıkları terk etme de obezitenin tedavi edilmesinde etkilidir.

1.      Diyetisyen Desteği

Alanında uzman bir diyetisyene başvurmak kilo vermenize yardımcı olur. Diyetisyenler, fazla kiloların en büyük nedenleri arasında yer alan sağlıksız yeme ve içmenin önüne geçer, Daha sağlıklı bir beslenme alışkanlığı kazanmanıza yardımcı olur.

2.      Daha Fazla Spor

Spor, hayatın her alanında iyi hissetmenize yardımcı olur. Özellikle diyetisyen tavsiyeleri ile beraber yapacağınız egzersizler kilo vermenize yardımcı olur. Bunun yanında özgüveninizi arttırır ve daha mutlu olmanızı sağlar. Bu da yine kilo vermenizi sağlayacak önemli faktörlerden bir tanesidir.

3.      Cerrahi Yöntemler

Obeziteye karşı çok sayıda cerrahi yöntemleri bulunur. Bunlar kilo vermenize son derece yardımcı olurlar. Bu yöntemler ameliyatlı ve ameliyatsız olanlar olarak ikiye ayrılır.

Ameliyatlı kilo verme yöntemlerinden en yaygın olanı tüp mide ameliyatı ve gastrik bypastır. Tüp mide ameliyatı ve gastrik bypass gibi cerrahi yöntemler özellikle belli bir kitle endeksi üzerinde olan hastalara önerilmektedir.

Ameliyatsız kilo verme ameliyatları ise mide botoksu ve mide balonudur. Bu iki yöntem de sıklıkla tercih edilmektedir.