Dünya çapında obezite prevalansı 1975 ile 2016 yılları arasında neredeyse üç katına çıktı. Obezite artık dünyanın karşı karşıya olduğu en önemli halk sağlığı sorunlarından biri olarak kabul ediliyor. Dünya Obezite Federasyonu, 2020 yılına kadar küresel olarak yaklaşık 770 milyon yetişkinin obeziteden etkilendiğini tahmin ediyor ve eğer hemen harekete geçilmezse bu rakamın 2030 yılına kadar bir milyarı aşması bekleniyor.
Peki, obezitenin sebepleri nelerdir? Obezitenin birçok sebebi vardır. Enerji tüketimi ve harcamasındaki dengesizlik kilo alımına sebep olur. Bazı durumlarda genetik bir bozukluk olabilir. Bununla birlikte düşük düzeyde fiziksel aktivite, uzun süreli hareketsiz davranış ve bol miktarda yiyecek tüketimine izin veren ve teşvik eden bir ortamda yaşamak da obeziteye yol açar. Özellikle kalori açısından zengin gıdaların (Örn: katı yağlar, sıvı yağlar, şekerler ve nişastalar şeklinde) fazla tüketimi kilo alımına yol açar ve obezitenin en önemli sebeplerindendir. Obez olan bireylerde kilo verme çabaları sıklıkla başarısızlıkla sonuçlanır ve sürekli bir açlık hissi yaşanır. Aşırı vücut ağırlığının veya obezitenin felç geçirme veya kalp hastalığına yakalanma, diyabet geliştirme, karaciğer bozuklukları ve bazı kanser türlerine yakalanma riskini arttırdığı bilinmektedir. Ayrıca eklemlerde ve sırtta ağrılara ve ortopedik sorunlara yol açar. Obezite günümüzde hem çocuklarda, hem yetişkinlerde hem de yaşlılarda görülün ciddi bir sağlık problemidir.
Bazı bireylerin obez olma ihtimali çeşitli sebeplerle daha fazladır ve bu faktörleri taşıyan bireylerde obeziteye daha sık rastlanır. Obezitenin daha sık görülme sebepleri şunlardır:
- Genetik faktörler: Ebeveynlerinizden miras aldığınız genler, depoladığınız vücut yağının miktarını ve bu yağın nereye dağıtıldığını etkileyebilir. Genetik ayrıca vücudunuzun gıdayı enerjiye ne kadar verimli bir şekilde dönüştürdüğü, vücudunuzun iştahınızı nasıl düzenlediği ve iştahınızın nasıl düzenlendiği konusunda da rol oynayabilir. Ailesinde obez bireyler olanlarda obeziteye daha sık rastlanır.
- Hareketsiz yaşam: Hareketsiz yaşayan bireylerin obez ihtimali daha yüksektir.
- Sağlıksız beslenme: Sağlıksız beslenen veya yüksek kalorili besinleri fazlaca tüketen bireylerde obeziteye daha sık rastlanır.
- Bazı insanlarda obezite, hipotiroidizm, Cushing sendromu ve diğer durumlar gibi hastalıklar nedeniyle ortaya çıkabilir. Artrit gibi sağlık problemler de aktivitenin azalmasına yol açarak kilo alımına neden olabilir. Diyet veya aktivite yoluyla telafi etmezseniz bazı ilaçlar kilo almanıza neden olabilir. Bu ilaçlar arasında steroidler, bazı antidepresanlar, diyabet ilaçları yer alır.
- Sosyal ve ekonomik faktörler obeziteyle bağlantılıdır. Yürümek veya egzersiz yapmak için fırsatlarınız yoksa obeziteden kaçınmak zordur. Sağlıklı yemek pişirme yöntemlerini öğrenmemiş olabilirsiniz veya daha sağlıklı gıdalara erişiminiz olmayabilir. Ayrıca birlikte vakit geçirdiğiniz kişiler de kilonuzu etkileyebilir. Obez arkadaşlarınız veya akrabalarınız varsa obeziteye yakalanma olasılığınız daha yüksektir.
- Obezite her yaşta, hatta küçük çocuklarda bile ortaya çıkabilir. Yaşlandıkça hormonal değişiklikler kilo alma ve obezite riskinizi artırır. Vücudunuzdaki kas miktarı da yaşla birlikte azalma eğilimindedir. Düşük kas kütlesi genellikle metabolizmanın azalmasına neden olur. Bu değişiklikler aynı zamanda kalori ihtiyacını da azaltır ve fazla kilolardan korunmayı zorlaştırabilir. Ne yediğinizi bilinçli olarak kontrol etmezseniz ve yaşlandıkça fiziksel olarak daha aktif hale gelirseniz, muhtemelen kilo alırsınız.
